Μέχρι σήμερα κυριαρχεί η εντύπωση ότι μόνο ο άνθρωπος μπορεί να επικοινωνεί με σύνθετες προτάσεις.
Στα πυκνά δάση της Ινδονησίας κανείς θα ακούσει περίεργους και ανατριχιαστικούς ήχους οι οποίοι σε αρχικά μοιάζουν να είναι μία τυχαία συλλογή ήχων. Ωστόσο ρυθμικές αναλύσεις αυτών δείχνουν πως υπάρχει κάτι άλλο.
Οι ήχοι αυτοί είναι τα καλέσματα των Pongo abelii, των ουρακοτάγκων της Σουμάτρα, με τους οποίους προειδοποιούν τους γύρω τους για την παρουσία θηρευτών.
Όπως ο άνθρωπος, έτσι και οι ουρακοτάγκοι ανήκουμε στην ίδια οικογένεια ζώων καθώς έχουμε ως κοινό πρόγονο ένα είδος που έζησε εκατομμύρια χρόνια πριν κι από το οποίο προήλθαμε, αλλά και κοινό DNA σε ποσοστό 97%. Αυτό σημαίνει ότι πολλά σημεία του σώματος και των εγκεφάλων μας δουλεύουν με παρόμοιους τρόπους.
Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η μελέτη των ουρακοτάγκων είναι τόσο σημαντική, αφού μπορεί να μας βοηθήσει να μάθουμε περισσότερα για την εξέλιξη του είδους μας σε τομείς όπως η επικοινωνία, η ευφυΐα και τις βάσεις της γλώσσας και του ρυθμού.
Σε μία έρευνα από το Πανεπιστήμιο του Warwick, ο εξελικτικός ψυχολόγος Adriano Lameira μαζί με συναδέλφους του το 2024 εστίασαν σε ένα διαφορετικό είδος ουρακοτάγκου, τον άγριο ουρακοτάγκο του Βόρνεο. Πιο συγκεκριμένα ερεύνησαν το “μακρύ κάλεσμα”, έναν τύπο ήχου που έβγαζαν μόνο τα αρσενικά. Κατέληξαν στο ότι αυτά τα καλέσματα ανήκαν σε δύο επίπεδα ρυθμικής ιεραρχίας.
Από μόνο του αυτό ήταν συναρπαστικό καθώς έδειξε ότι οι ρυθμοί των ουρακοτάγκων έχουν σύνθετο χαρακτήρα, όπως δηλαδή και η ανθρώπινη γλώσσα. Για παράδειγμα, στη γλώσσα, μία πρόταση μπορεί να εμπεριέχει μία άλλη πρόταση, όπως και στη μουσική ένας ρυθμός μπορεί να αποτελείται από πολλούς άλλους ρυθμούς όπου ο καθένας “κρύβεται” μέσα στον άλλο.
Για παράδειγμα στη φράση “Αυτός είναι ο σκύλος που κυνήγησε τη γάτα η οποία σκότωσε τον αρουραίο ο οποίος έφαγε το τυρί”, έχουμε μία απλή πρόταση η οποία όμως αποτελείται από επαναλαμβανόμενες ρηματικές φράσεις.
Στην ουσία πρόκειται για έναν τρόπο οργάνωσης πληροφοριών σε “στρώματα”, όπου η ίδια κατασκευή κρύβει μέσα της διαφορετικά επίπεδα.
Έτσι, επιστρέφοντας στο ρυθμικό μοτίβο διπλής ιεραρχίας των ουρακοτάγκων, το “μακρύ κάλεσμα” ερευνήθηκε για το αν ήταν μοναδικό, δηλαδή ως σκοπό είχε να καλέσει την ίδια στιγμή ή αν σχετιζόταν με μία “στρωματική” οργάνωση επικοινωνίας των ουρακοτάγκων.
Για να καταλήξουν σε κάποιο εύρημα ανέλυσαν τα καλέσματα κινδύνου των θηλυκών ουρακοτάγκων της Σουμάτρα και βρήκαν πως σε αντίθεση με τα δύο-επίπεδα των αρσενικών, εδώ υπήρχαν τρία-επίπεδα ρυθμικής ιεραρχίας.
Η διερεύνηση του φαινομένου προχώρησε ακόμα παραπέρα ώστε να βρεθεί ο λόγος για τον οποίο προέκυψαν αυτά τα επαναληπτικά μοτίβα. Με ένα πείραμα, όπου οι ουρακοτάγκοι εκτίθενται σε διαφορετικά «μοντέλα» θηρευτών, συμπέραναν πως κάποια ήταν πιο σοβαρή απειλή από κάποια άλλα.
Ένα άτομο «μπουσουλώντας» με διαφορετικών χρωμάτων κουβέρτες, μία με ρίγες τίγρης, μία πολύχρωμη, μία λευκή και μία μπλε.
Το πιο γρήγορο, δομημένο και σταθερό κάλεσμα κινδύνου αφορούσε την περίπτωση με την “τιγρέ” κουβέρτα. Αυτό γιατί η τίγρης αποτελεί θηρευτή του ουρακοτάγκου. Σε περιπτώσεις όπου υπήρχε αβεβαιότητα για την φύση του τιγρέ μοτίβου, οι ήχοι ήταν πιο αργοί και λιγότερο σταθεροί. Ο ρυθμός του καλέσματος με αυτό τον τρόπο ενημέρωνε τους ακροατές σχετικά με τον βαθμό επικινδυνότητας.
Η παρατήρηση αυτή μπορεί να προσφέρει μία αρχική κατανόηση στο πως η γλώσσα ίσως ξεκίνησε. Παραμένει έτσι η ανάγκη για να συνεχίσουν να ερευνώνται οι συμπεριφορές των ζώων καθώς μέσω αυτών μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα για την κατανόηση της εξέλιξης, της κοινωνικής ζωής και της επικοινωνίας.
Βασικό συμπέρασμα αποτελεί και το ότι η πολύπλοκη επικοινωνία δεν είναι ιδιότητα μόνο της χρήσης λέξεων. Ο ρυθμός, το μοτίβο και οι δομές των καλεσμάτων κινδύνου των ουρακοτάγκων υπενθυμίζουν πως η ουσιώδης επικοινωνία έχει πολλές μορφές και πως οι ρίζες της γλώσσας μας ίσως να μην είναι στο τι λέγεται, αλλά στον τρόπο που αυτό εκφράζεται.
Η έρευνα δημοσιεύτηκε στο Annals of the New York Academy of Sciences.
